WSZYSTKIE KSIĄŻKI
Marcin Jasiński, Joanna Dmowska
Adrianna Chorąży, Aleksandra Szymoniak
Teksty, które tu przywołuję, mogłabym właśnie tak podzielić. Jedne napisane są z wiarą, że jest coś takiego, jak anielska rzeczywistość, transcendentna wobec człowieka, oddziałująca na niego, pewien wzór i przeznaczenie, powołanie i los, do których człowiek winien się odnosić. Większość tego rodzaju utworów nie mówi niczego nowego o aniele, niczego, czego już byśmy nie wiedzieli – przywołują go w funkcji stróża, opiekuna narodu, przewodnika ku (religijnie pojętemu) dobru, potwierdzają anielskim autorytetem pewien wcześniej przyjęty system wartości. Najczęściej figury świętych, Maryi, aniołów, Jezusa, apostołów są wtedy wprowadzane w ich ściśle skonwencjonalizowanym znaczeniu, utartym i schematycznym, nie poszerzają pola semantycznego używanych figur, bowiem nie o taki zabieg autorom chodzi. Anioł staje się uwidocznionym znakiem przedwiecznego porządku i oczywiste jest, do kogo odsyła. Jego objawiane obietnice, choć są odwleczone, mają dużą gwarancję spełnienia. Druga grupa wierszy, które bardziej mnie ciekawiły, przywołuje anioła o zaskakujących znaczeniach, często przełamujących schematyczne użycia. Wprowadzają one jego figurę w nowe konteksty lub sięgają do zapomnianych atrybutów, gdy anioł służy nie nazywaniu relacji wertykalnej, ale horyzontalnej, i jawi się jako „poręczna” figura dla nazwania przejścia i transgresji nie ku transcendencji, ale ku innemu człowiekowi lub „tylko” sobie samemu czy szeroko pojętej kulturze. To taki rodzaj anioła, który wskazuje drogę przejścia, więc nie jest przywoływany w swojej „istocie”, ale jako metafora przemiany, której podlega każdy człowiek. Anioł bywa retoryczną figurą, która z definicji zwiera pewien naddatek. Staje się wtedy znakiem, który podlega interpretacji, by móc być „rozumiany” . Ten naddatek nie musi mieć sakralnego namaszczenia. Stąd w analizowanych wierszach znajdują się dwa kierunki ruchu: najczęstszy – od człowieka do anioła i – nie tak popularny – od anioła do człowieka. Anioł pojawia się jako wzór, cel przemiany („przerobić w anioły”) lub jako ktoś, kto schodząc z ważnym przekazem, staje się człowiekiem. Ta przemiana da się odczytać niemal dosłownie – taki anioł opowiada świat nie swój, ale człowieka. Staje się znakiem, którego zgłębianie mówi więcej o tym, w jaki sposób opowiadamy siebie, konstruujemy i rozumiemy „ludzki świat”.
Żeby odpowiedzieć sobie na pytanie o figurę anioła dziś, w literaturze współczesnej, trzeba jednocześnie odpowiedzieć na pytanie o literaturę religijną i niereligijną, o związki religii i sztuki, czy – węziej – chrześcijaństwa i sztuki. Oczywiste jest, że literatura, która korzysta z postaci (motywu, tropu, figury) tego duchowego posłańca, w jakiś sposób pozostaje w kontekście literatury religijnej (choć niekoniecznie sakralnej i potwierdzającej religijne spojrzenia. Nawet gdy anioł jest pozbawiany transcendencji, przywołuje ją aluzją, metaforą, sugestią, „samym sobą”). Jeśli daje się odczytywać jako bluźnierczy rewers teologicznych prawd, jest to możliwe poprzez pamięć o „pierwszym” znaczeniu i tylko w odniesieniu do angelologicznych źródeł można mówić o odwracaniu toposu, motywu czy zmianie znaczenia. Dlatego gdy anioł przywołany w literackich tekstach jest całkowicie „uczłowieczony” i zdesakralizowany, możemy to orzec tylko wtedy, kiedy pamiętamy, że nie jest on człowiekiem i pozostaje związany ze sferą sacrum, z której się bezpośrednio wywodzi. Innymi słowy, trzeba zachować pamięć tego paradygmatu myślenia o świecie i człowieku, w którym anioł „się urodził” i wciąż jest obecny. Nierozstrzygniętym pytaniem zawsze też będzie, dlaczego w wierszach dalekich od katechetycznej poprawności to właśnie anioł staje się figurą sensu (znaczenia) (Ze Wstępu).
Dostosuj tekst do każdego urządzenia
Twórz notatki
Rozpocznij czytanie tam, gdzie ostatnio skończyłeś
Mam już konto w internetowej bibliotece IBUK Libra
Nie mam konta w internetowej bibliotece IBUK Libra
PAMIĘTAJ!
Twój PIN do zasobów w:
Wygasa: dzisiaj
Aby zdobyć nowy PIN, skontaktuj się z Twoją biblioteką.
W ciągu kilku minut otrzymasz wiadomość na adres .
Kliknij w znajdujący się w niej przycisk, aby potwierdzić zapisanie się do newslettera i odebrać darmowego e-booka.
Zaakceptuj Regulamin, aby kontynuować korzystanie z serwisu.